હીરાનું મૂલ્ય

એક શેઠને ત્યાં બે નોકરાણીઓ કામ કરતી હતી. એકદિવસ એક નોકરાણીને રસ્તામાંથી હિરાનું પેકેટ મળ્યું. એણે આ પેકેટ બીજી નોકરાણીને બતાવ્યું. બીજી નોકરાણીની દાનત બગડી એટલે એણે હિરા ફેંકી દીધા અને કહ્યુ, “આ હિરા નહિ પણ કાચના ટુકડા છે”. પહેલી નોકરાણીએ એની બહેનપણીની વાત માની લીધી અને એ તો એનું કામ કરવા માટે ચાલી ગઇ.

બીજી નોકરાણીએ હરખાતા હરખાતા બધા હિરા ભેગા કરી લીધા. બીજા દિવસે બધા હિરા લઇને એ એક સોનીની દુકાને ગઇ અને કહ્યુ કે મારે આ હિરા વેંચવા છે. સોનીને નોકરાણીના પહેરવેશ પરથી સમજાય ગયુ કે આ હિરા નોકરાણીના તો નહી જ હોય એને ક્યાંકથી મળ્યા હશે અથવા કોઇના ચોર્યા હશે. હિરા અસલી છે કે નકલી એની સોનીને પણ ખબર નહોતી. સોનીએ હિરા હાથમાં લઇને જોયા અને બહાર ફેંકી દીધા. નોકરાણીને કહ્યુ, “બહેન, આ હિરા નહિ કાચના ટુકડા છે આની તો રાતી પાઇ પણ ન આવે”.  નોકરાણી નિરાસ થઇને ચાલી ગઇ.

નોકરાણીના ગયા પછી સોનીએ બધા હિરા ભેગા કરી લીધા. સોની આ હિરા લઇને હિરાના મોટા વેપારી પાસે ગયો અને વેપારીને હિરા બતાવીને કિંમત કરવા કહ્યુ. વેપારી હિરાનું મૂલ્ય જાણતો હતો આમ છતા હિરા પડાવી લેવા માટે વેપારીએ પણ હિરા ખોટા છે એમ કહીને શેરીમાં ફેંકી દીધા. વેપારીએ જેવા હિરા ફેંક્યા કે એ તુટી ગયા. ભગવાન આ બધી ઘટનના સાક્ષી હતા.

ભગવાને હિરાને પુછ્યુ, “અગાઉ તમને નોકરાણી અને સોનીએ રસ્તા પર ફેંક્યા ત્યારે તમે ના તુટયા પણ આ હિરાના વેપારીએ ફેંક્યા તો પળ્વારમાં જ કેમ તુટી ગયા ?” હિરાઓએ દુ:ખી હદયે કહ્યુ, “પ્રભુ, નોકરાણી અને સોનીએ અમને ફેંકી દીધા એનાથી અમને કોઇ તકલીફ ન પડી પણ આ હિરાના વેપારીએ ફેંક્યા એટલે તુટી ગયા. પહેલા બંનેને તો અમારા મૂલ્યની ખબર નહોતી એટલે ફેંક્યા પણ આ વેપારી તો અમારુ મૂલ્ય સારી રીતે જાણતો હતો અને છતા અમને ફેંક્યા એટલે અમે તુટી ગયા.

મિત્રો, આવુ જ આપણી બધાની સાથે થાય છે. જે આપણને ઓળખતા હોય, જાણતા હોય, સમજતા હોય, આપણી સાવ નજીકના હોય એવા લોકો જ્યારે પોતાના અંગત સ્વાર્થ માટે આપણને ફેંકી દે ત્યારે આપણે પણ તુટી જઇએ છીએ. આપણાથી આ ભૂલ ના થાય એ જોવું.😌

India First Heritage city Ahmedabad

Take a look at @boru_eschool's Tweet: https://twitter.com/boru_eschool/status/884074864813977600?s=09

एक एसडीएम की कहानी .

आज स्कूल में शहर की LADY SDM आने वाली थी क्लास की सारी लड़कियां ख़ुशी के मारे फूले नहीं समां रही थी ...सबकी बातों में सिर्फ एक ही बात थी SDM .. और हो भी क्यों न आखिर वो भी एक लड़की थी ....पर एक ओर जब सब लड़कियां व्यस्त थी SDM की चर्चाओं में ....एक लड़की सीट की लास्ट बेंच पर बैठी पेन और उसके कैप से खेल रही थी ...उसे कोई फर्क नहीं पड़ता था कौन आ रहा है और क्यों आ रहा है ? .वो अपने में मस्त थी ....वो लड़की थी आरुषि ...!!! आरुषि पास के ही एक गांव के एक किसान की एकलौती बेटी थी .....स्कूल और उसके घर का फासला लगभग 10 किलोमीटर का था जिसे वो साइकिल से तय करती थी .....स्कूल में बाकि की सहेलियां उससे इसलिए ज्यादा नहीं जुड़कर रहती थी क्योंकि वो उनकी तरह रईस नहीं थी लेकिन इसमें उसका क्या दोष था ...?...... खैर उसकी जिंदगी सेट कर दी गयी थी इंटरमीडिएट के बाद उसे आगे नहीं पढ़ा सकते थे ....क्योंकि उसके पापा पैसा सिर्फ एक जगह लगा सकते थे या शादी में और या तो आगे की पढाई में ....उसके परिवार में कोई भी मैट्रिक से ज्यादा पढ़ा नहीं था .... बस यही रोड मैप उसके आँखों के सामने हमेशा घूमता रहता कि ये क्लास उसकी अंतिम क्लास है और इसके बाद उसकी शादी कर दी जाएगी .....इसीलिए वो आगे सपने ही नहीं देखती थी और इसीलिए उस दिन एसडीएम के आने का उसपर कोई फर्क नहीं पड़ा ......ठीक 12 बजे SDM उनके स्कूल में आयी .... यही कोई 24 -25 की साल की लड़की ..नीली बत्ती की अम्बेसडर गाड़ी और साथ में 4 पुलिसवाले .....2 घंटे के कार्यक्रम के बाद एसडीएम चली गयी ....लेकिन आरुषि के दिल में बहुत बड़ी उम्मीद छोड़कर गयी ...उसे अपनी जिंदगी से अब प्यार हो रहा था .....जैसे उसके सपने अब आज़ाद होना चाहते हो ...!!
उस रात आरुषि सो नहीं पायी ....स्कूल में भी उसी उलझन में लगी रही ....क्या करूँ ? .... वो अब उड़ना चाहती थी फिर अचानक पापा की गरीबी उसके सपनो और मंजिलो के बीच में आकर खड़ी हो जाती ......वो घर वापस गयी और रात खाने के वक़्त सब माँ और पापा को बता डाला ......पापा ने उसे गले से लगा लिया ....उनके पास छोटी सी जमीन का एक टुकड़ा था ...कीमत यही 50000 रुपये की होगी .....आरुषि की शादी के लिए उसे डाल रखा था .....पापा ने कहा की मैं सिर्फ एक ही चीज पूरी कर सकता हूँ .. .. तेरी शादी के लिए हो या तेरे सपने ......आरुषि अपने सपनों पर दांव खेलने को तैयार हो गयी ....... इंटरमीडिएट के बाद उसके बीए में दाखिला लिया ...क्योंकि ग्रेजुएशन में इसकी फीस सबसे सस्ती थी .... पैसे का इंतेजाम पापा ने किसी से मांग कर कर दिया .... पर ये उसकी मंजिल नहीं थी उसकी मंजिल तो कही और थी ....उसने तैयारी शुरू की .....सबसे बड़ी समस्या आती किताबों की .... तो उसके लिए नुक्कड़ की एक पुरानी दुकान का सहारा लिया ..जहाँ पुरानी किताबे बेचीं या खरीदी जाती थी ..ये पुरानी किताबें उसे आधी कीमत में मिल जाती थी ...वो एक किताब खरीदकर लाती और पढ़ने के बाद उसे बेचकर दूसरी किताब ....."" कहते हैं न कि जब परिंदों के हौसलों में शिद्दत होती है तो आसमान भी अपना कद झुकाने लगता है "" ....आरुषि की लगन को देखकर उस दुकान वाले अंकल ने उसे किताबे फ्री में देनी शुरू की और कुछ किताबें तो खुद नयी खरीदकर दे देते और कहते कि बिटिया जब बन जाना तो सूद समेत वापस कर देना "" कुछ भी हो आरुषि इस यकीन को नहीं तोडना चाहती थी ..... ग्रेजुएशन के 2 साल पूरे हो गए .....और उसकी तैयारी लगातार चलती रही ..... सब ठीक चल रहा था कि अचानक उसके माँ की तबियत ख़राब हो गयी ....इलाज के लिए पैसे की जरुरत थी लेकिन पहले से की घर क़र्ज़ में डूब चूका था .....अंत में पापा ने जमीन गिरवी रख दी .... और इसी बीच उसने ग्रेजुएशन के तीसरे वर्ष में दाखिला लिया .... समस्याएं दामन नहीं छोड़ रही थी .... आरुषि कब तक अपने हौसलो को मजबूत बनाने की कोशिस करती आख़िरकार एक दिन मां से लिपटकर वो बहुत रोई ..और एक ही बात पूछी """ मां हमारे कभी अच्छे दिन नहीं आएंगे ? .""" . .... मां ने उसे साहस दिया ..और फिर से उसने कोशिस की ..!! ..कहते हैं न कि योद्धा कभी पराजित नहीं होते ...या तो विजयी होते हैं और या तो वीरगति को प्राप्त होते हैं ........!! ....23 जून हाँ ये वही दिन था जब आरुषि ने प्रारंभिक परीक्षा पास की थी ..अब बारी मुख्य परीक्षा की थी .और आरुषि के हौसले अब सातवें आसमान को छू रहे थे ...... तीन वर्ष की लगातार कठिन परिश्रम का फल था की आरुषि ने मुख्य परीक्षा भी पास कर ली ........अब वो अपने सपने से सिर्फ एक कदम दूर खड़ी थी ...... पीछे मुड़कर देखती तो उसे सिर्फ तीन लोग ही नजर आते ..माँ , पापा और दुकान वाले अंकल ......आख़िरकार इंटरव्यू हुआ .....और अंतिम परिणाम में आरुषि ने सफलता हासिल की ....आरुषि को जैसे यकीन नहीं हो रहा था की हाँ ये वही आरुषि है ..... माँ , पापा तो अपने आंसुओं के सैलाब को रोक नहीं पा रहे थे .... आरुषि अपने घर से तेजी से निकल गयी ... उन्ही आंसुओं के साथ आखिर किसी और को भी तो उसे धन्यवाद देना था ....सीधे जाकर दुकान वाले अंकल के पास रुकी .....अंकल ने उसे गले से लगा लिया और खुद भी छलक गए !!
असल में ये जीत सिर्फ आरुषि की जीत नहीं थी .इस जीत में शामिल थी माँ की ममता ..पिता के हौसले और दुकान वाले अंकल का यकीन ..!!

School Education Quality Index(SEQI)

Purpose and Goals of the SEQI:

The goal of the State-level ‘School Education Quality Index’ (SEQI) is to institutionalize a focus on improving education outcomes (learning, access, equity) in India. It recognizes that school education is a subject on the Concurrent List and State-level leadership is critical for improving outcomes in cost-effective ways.

Te ‘School Education Quality Index’ (SEQI) comprises a set of indicators thatcritically influence the overall effectiveness and efficiency of the school education sector. The SEQI is means to an end, so as to focus on improving teaching and learning in schools.

The SEQI will provide insights into each State/UT’s strengths, weaknesses, and areas requiring more focused action and resources. Further, it seeks to encourage positive competition and to propel States and UTs to innovate to improve outcomes. It is hoped that calculation and dissemination of the SEQIwill:
a. shift the policy focus to educational outcomes rather than inputs and programs alone
b. encourage State-led innovation in cost-effective policy approaches to improve outcomes
c. facilitate sharing of best practices across States and UTs

Composition of the SEQI:

CategoryDomainNumber of indicatorsTotal weight of Domain1.Outcomes1.1 Learning outcomes and Quality123601.2 Access outcomes71401.3 Equity outcomes101502.Governance and Management2.1 Governance processes15350Grand total =441000

The total number of indicators has been kept small in number (44 in total, including 29 ‘Outcome’ indicators and 15 ‘Governance & Management’ indicators). While other parameters are also relevant for assessment of education outcomes, it is desirable to focus on a critical few to begin with, for effective transformation.

The majority of the indicators are based on published information, for example, data for learning outcomes (NAS), access outcomes (UDISE) and equity (NAS and UDISE). For the rest of the indicators, States and UTs will submit information on the dedicated portal (with supporting evidence, wherever required). Most of this information is extremely important for smooth functioning of education administration and is already available at the State level. Many indicators under Governance and Management are easy to track from relevant government orders and notifications.

Salient features of the SEQI:

1. High weight on outcomes rather than inputs or specific processes: This reflects the view that States are the best judge on how best to design policies that reflect their circumstances, but also ensures that the focus remains on outcomes.

2. Equity is viewed through an outcome lens rather than a process lens: Instead of focusing on specific schemes for disadvantaged groupsto reduce inequity, the Index captures the reduction of outcome gaps in access and learning for disadvantaged groups. Hence, the indicators focus on retention, transition and learning outcomes, which automatically take into account inputs and processes. The aim is to encourage States to innovate in framing and implementing their own policies to achieve these goals.

3. Aims to reward continuous improvement:The Index does not use binary indicators since progress on most metrics is a continuous process. Hence, States and UTs would be recognized for continuous improvements on key measures of performance.

4. ‘Levels’ versus ‘Improvement’: Comparing the changes in the Index from time to time will make it possible to track ‘improvement’ or progress of States. Variation on initial ‘levels’ across States is inevitable, but it is ‘improvement’ relative to the initial level that will be the primary focus of the SEQI.

States and UTs will be ranked on their overall performance on the SEQI as well as according to its four constituent domains.

CLICK HERE FOR GUIDEBOOK ON THIS INDEX

NITI Aayog conducts workshop with States to radically improve learning outcomes among school children

 

NITI Aayog organized the first regional workshop on the School Education Quality Index (SEQI) in collaboration with the Ministry of HRD to improve the learning outcomes among school children in the national capital on Thursday. The workshops on SEQI saw striking evidence on factors that determine the quality of school education being presented by the participants from the northern region. The objective was to sensitize and support States/ UTs in improving learning outcomes among school children across India.

The SEQI is a composite index that will report annual improvements of States on key domains of education quality, conceptualized and designed by NITI Aayog and the MHRD. The larger vision of the index is to shift the focus of States from inputs towards outcomes, provide objective benchmarks for continuous annual improvements, encourage state-led innovations to improve quality and facilitate sharing of best practices.

In order to precisely report the quality of education imparted across India, the SEQI is divided into two categories: Outcomes and Governance & Management. These are further divided into three domains of Outcomes (Learning, Access and Equity) and two domains of Governance & Management (Governance Processes and Structural Reforms). Currently the index has 34 indicators and 1000 points, with the highest weightage given to learning outcomes (600 out of 1000 points).

In his address, Prof. Kartik Muralidharan, Associate Professor in the Economics Department at University of California and Honorary Adviser, NITI Aayog said, “Highest quality evidence available suggests that across the board increase in education spending in India has not led to an improvement in learning outcomes. Inputs such as infrastructure, teacher training, student-teacher ratio etc. alone have had negligible impact on student learning,” Calling for a greater focus on governance and teaching at the child’s level, he added that integrating inputs with accountability and early childhood literacy/numeracy will radically transform the quality of education imparted in schools.

Additional Secretary, NITI Aayog Shri Alok Kumar highlighted NITI Aayog’s role and its vision for improving social sector outcomes. Additional Secretary,School Education and Literacy, MHRD, Smt. Rina Ray shared key reform initiatives of MHRD and the complementary nature of SEQI with these initiatives. Adviser, Education, NITI Aayog Smt. Alka Tiwari underlined the the importance of State-led efforts in measuring and improving education outcomes. She emphasized that the goal of the index is not so much to compare the levels of States but to compare the improvements that States make on the index.

Honorary Adviser, NITI Aayog Professor Karthik Muralidharan also shared evidence-based research underpinning the development of the index. The team from Central Square Foundation discussed the components and data requirements for the index. The SEQI will also feature innovative practices of States to improve education quality. The final report will be generated in June, 2017.

Senior education functionaries from Delhi, Punjab, Uttarakhand, Uttar Pradesh, Himachal Pradesh, Rajasthan, Haryana, Jammu & Kashmir and Chandigarh took part in the deliberations and shared their feedback on the index. The event was also attended by representatives from NUEPA, NCERT, NCTE and other autonomous institutions. Over the coming weeks, NITI Aayog will hold these workshops for all States in different centers across India.

શસ્ત્રની પવિત્રતા

ઇઝરાયલી સેના પાસેથી શીખવા જેવો પાઠ

ઘટના નાનકડી હતી. ૧૯૮૭ની ૮મી ડિસેમ્બરે ગાઝામાં એક ઇઝરાયલી ડ્રાઈવરે વાહન પર અંકુશ ગુમાવતા થયેલા અકસ્માતમાં ચાર પેલેસ્ટાઈની માર્યા ગયા. આ ઘટનાને લીધે પેલેસ્ટાઈનીઓમાં એટલો રોષ ફાટી નીકળ્યો કે વિદ્રોહની એ આગ પછી તો પૂરાં પાંચ વર્ષ અને નવ મહિના સુધી ભભૂકતી રહી. પ્રથમ ઇન્તિફાદા (પહેલો બળવો) તરીકે ઓળખાયેલી એ લડત દરમિયાન લાખો પેલેસ્ટાઈનીઓ સડકો પર ઉતરીને શસ્ત્રોના નામે ફક્ત પથ્થર અને પેટ્રોલ બોમ્બના જોરે ઇઝરાયલી સેના સામે ભારે ઝઝૂમ્યા. પેલેસ્ટાઈનીઓની આ અણધારી અને પ્રચંડ લડત ઇઝરાયલ માટે તો ઠીક, ખુદ પેલેસ્ટાઈની નેતા યાસર અરાફત માટે પણ આશ્ચર્યજનક હતી.

પેલેસ્ટાઈનીઓના એ પહેલા બળવા (૧૯૮૯-૧૯૯૩)ના આરંભે રાજકીય નેતૃત્વ તરફથી ઇઝરાયલી ડિફેન્સ ફોર્સ (આઈડીએફ) પાસેની અપેક્ષા સ્પષ્ટ હતીઃ શક્ય તેટલી ત્વરાથી શાંતિ સ્થાપો, જેથી થાળે પડેલી પરિસ્થિતિમાં વાટાઘાટ થાય તો ઇઝરાયલનો હાથ ઉપર રહે.

આઈડીએફ આમ પણ વિજળીવેગે પૂરા જોશથી ત્રાટકીને ઝડપી જીત મેળવવામાં માહેર ગણાતી સેના હતી. એ જ નીતિને અનુસરીને લશ્કરી વડા યિત્ઝાક રાબિને ‘હાડકાં તોડો’નો આદેશ આપ્યો. બળવાખોરનાં માથાં ન ફૂટે (દેખાવકાર મરી ન જાય) એનું ધ્યાન રાખીને ફક્ત હાથ અને પગના હાડકાં તોડવાની આઈડીએફની આ આકરી ઝુંબેશથી બળવાખોરો શરૂઆતમાં ડર્યા તો ખરા, પણ થોડા જ સમયમાં ડર કરતાં ગુસ્સો વધી જતાં પેલેસ્ટાઈનીઓ લડાયક નીતિને વળગી રહ્યા.

હાડકાં તોડવા ઉપરાંત, મુખ્ય બળવાખોરોને પકડીપકડીને દૂર ક્યાંક મોકલી દેવા, અશાંત વિસ્તારોમાં મહિનાઓના મહિના સુધી કર્ફ્યુ લાદવો, મોટા પાયે ધરપકડો કરવી (ઇન્તિફાદાના પ્રથમ વર્ષમાં કુલ ૧૮,૦૦૦ ધરપકડો થયેલી)... આવાં અનેક પગલાં લઈને આઈડીએફે ગાઝામાં રાબેતા મુજબની પરિસ્થિતિ સ્થાપવાની કોશિશ તો બહુ કરી, પણ શાંતિ સ્થપાઈ નહીં. ઉલટાનું, પેલેસ્ટાઈનીઓનો રોષ વધુ ભડક્યો. નિઃશસ્ત્ર યુવાનો સામે ઊભેલા સશસ્ત્ર ઇઝરાયલી સૈનિકોની તથા મૃતકોની અંતિમવિધિમાં રડતી-કકળતી મહિલાઓની તસવીરો દુનિયાભરમાં છપાતી રહી તેને કારણે ઇઝરાયલી સેનાની ભારે બદનામી થઈ અને યિત્ઝાક રાબિનને વિશ્વસ્તરે એક નવું ઉપનામ મળ્યું, ‘હાડકાં તોડનાર.’

આરંભિક નિષ્ફળતા બાદ આઈડીએફે પોતાની ભૂલો સુધારી. એણે રણનીતિ બદલી. બળવાખોરોનાં હાડકાં તોડવાને બદલે પાણી, કાંકરા તથા નવા પ્રકારની પ્લાસ્ટિક બુલેટ્સનો ઉપયોગ આઈડીએફે વધાર્યો, મિડિયાની તાકાત પિછાણીને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પોતાની બદનામી ન થાય તેનું ધ્યાન રાખવાની નીતિ અપનાવી તથા બળપ્રયોગ વધારવાને બદલે પોતાનું જાસૂસી માળખું વધુ સાબૂત અને સક્ષમ બનાવીને બળવાખોરી પર અંકુશ જમાવવા પર ધ્યાન આપ્યું.

આ નવી નીતિ કારગત નિવડી. ધીમે ધીમે શાંતિ સ્થપાઈ. બળવાખોરી સામે ઝઝૂમવાના અનુભવોમાંથી ઇઝરાયલી સેના જે સૌથી મહત્ત્વનો પાઠ શીખી તે આ હતોઃ ચાહે ગમે તેટલી ઉશ્કેરણી કરવામાં આવે તો પણ આપણે (સેનાએ) આપણા સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યોને વળગી રહેવું. ડાબેરી રાજકારણીઓ પરિસ્થિતિ વકરાવવાના આરોપો મૂકે અને જમણેરી રાજકારણીઓ ઢીલી નીતિની ટીકા કરે તો પણ બહુ આકરા ન બનવું. માનવીની ગરિમા, શસ્ત્રની પવિત્રતા તથા માનવીની જિંદગી પ્રત્યે આદર જાળવી રાખવાના પાઠ ઇઝરાયલી સેનાના પ્રત્યેક સૈનિકના મન તથા હૃદયમાં ઊંડા કોતરવાની નીતિ ઇઝરાયલી સેનાએ અપનાવી. સરવાળે, આ સેનાની છાપ આજે એટલી ઉજળી છે કે બ્રિટિશ સેનાના જનરલ રિચર્ડ કેમ્પે આઈડીએફને ‘વિશ્વની સૌથી નૈતિક સેના’ તરીકે ઓળખાવી છે.

ઇઝરાયલી સેનાના વડા જનરલ ગૅદી આઈઝનકોટે ૨૦૧૬ના ફેબ્રુઆરી મહિનામાં વિદ્યાર્થીઓ સાથેના સંવાદમાં કહ્યું, ‘હાથમાં કાતર લઈને ઊભેલી (લડી રહેલી) છોકરીની છાતીમાં બંદુકના ખાનામાંની તમામ ગોળીઓ ધરબી દેવાની નીતિ અમે નથી અપનાવતા... ‘જે કોઈ મારવા આવે એને પહેલાં તો મારી જ નાખો’ એવાં સૂત્રો અમે ન ઉચ્ચારી શકીએ.’

સેનાના વડાના આવા ‘ઢીલા’ વિધાનો બદલ જમણેરી નેતાઓએ તેમની આકરી ઝાટકણી કાઢી, પણ સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યોને વળગી રહેવાના મામલે સેના એટલી દૃઢનિશ્ચયી છે કે માર્ચ, ૨૦૧૬માં ઇઝરાયલી સાર્જન્ટ એલોર અઝારિયાએ ધરતી પર પડેલા નિઃશસ્ત્ર, ઘાયલ ઉગ્રવાદીના માથામાં ગોળી મારી ત્યારે સેનાએ આ સાર્જન્ટ પર માનવવધનો ગુનો દાખલ કર્યો. સેનાની દલીલ એ હતી કે ‘સાર્જન્ટનું આ કૃત્ય સેનાના મૂલ્યોનો ભંગ કરનારું હતું’. દેશની ૭૦ ટકા પ્રજા સાર્જન્ટ અઝારિયાની પડખે હતી. ઇઝારયલના એક જમણેરી નેતાએ ફેસબુક પર લખ્યું, ‘જે મરવાને જ લાયક હતો એવા એક ઉગ્રવાદીને મારવા બદલ આપણા એક જવાનને હાથકડી પહેરાવીને તેની સાથે ગુનેગાર જેવું વર્તન કરવામાં આવે છે.’ ખુદ વડા પ્રધાને પણ સાર્જન્ટ અઝારિયાને માફી આપવા વિનંતી કરી. છતાં, લશ્કરી અદાલતે અઝારિયાને ગુનેગાર ઠેરવીને અઢાર મહિનાની કેદ ફટકારી. આ સજા પણ ઓછી લાગતાં, સેનાના પ્રોસિક્યુટરે વધુ આકરી સજા માટે અપીલ કરી.

તો, મૂળ મુદ્દો આ છેઃ બળવાખોરો સામે લડવાના બહોળા અનુભવોના આધારે ઇઝરાયલી સેના એક સબક શીખી કે ચાહે કુછ ભી હો જાયે, સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યોને વળગી રહેવું અને આંતરિક બળવાખોરી સાથે પનારો પાડતી વખતે જેવા સાથે તેવા ન બનવું.

આ જ નીતિ કાશ્મીરમાં ભારતીય સેનાએ અપનાવવી જોઈએ એવી સલાહ આપવાની મારી લાયકાત નથી, પરંતુ ભારતીય સેનાના નોર્થન કમાન્ડના નિવૃત્ત જનરલ ઓફિસર કમાન્ડિંગ-ઇન-ચીફ ડી. એસ. હૂડાએ બળવાખોરી સામે લડીને ઘડાયેલા ઇઝરાયલી સૈન્ય વિશે જાણીતા અંગ્રેજી દૈનિકમાં એક રસપ્રદ લેખ લખીને અંતે તારણરૂપે નોંધ્યું છે કે, ‘આમાંથી વાચક પોતાની રીતે પોતાનું તારણ તારવી શકે છે, પણ (આખી વાતમાંથી) બે મુદ્દા નોંધવા જેવા છે. પહેલો એ કે આતંરિક સંઘર્ષ સાથે પનારો પાડતી વખતે ઉગ્ર પ્રતિભાવની રણનીતિ એક હદથી વધુ કારગત નથી નીવડતી. અને બીજો મુદ્દો એ કે કાશ્મીરનો મામલો ઉકેલાય એ બેશક જરૂરી છે, પરંતુ રાષ્ટ્ર માટે સૈન્યનું ચારિત્ર્ય ઘણું વધારે મહત્ત્વનું અને મૂલ્યવાન છે. લોકશાહીમાં (સૈન્ય પર) રાજકીય દબાણો તો આવ્યા જ કરશે અને પ્રજાના અભિપ્રાયનું દબાણ પણ રહેવાનું જ, પરંતુ સૈન્યનું ચારિત્ર્ય તો સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યના પાયા પર જ ઊભેલું રહેવું જોઈએ. કાશ્મીરમાં સ્થિતિ જેમ વધુ કથળશે તેમ આ બાબત પર વધુ ફોકસ કરવાની જરૂરત ઊભી થશે.’

ટૂંકમાં, હૂડાસાહેબનું કહેવું છે કે પનારો જ્યારે દેશની અંદરના જ બળવાખોરો સામે પાડવાનો હોય ત્યારે હિંસાનો સામનો કરવાના મામલે સેના જો રાજકીય દબાણ અને લોકલાગણીના જુવાળને અવગણીને ‘મારો, કાપો, હાડકાં તોડો’ની નીતિને બદલે માનવ ગરિમા, શસ્ત્રની પવિત્રતા અને માનવજીવનને આદર આપવાનાં મૂલ્યોને વળગી રહે તો સંઘર્ષનો ઉકેલ વધુ સારી રીતે લાવી શકાય.

વાત વિચારવા જેવી ખરી.